مصادیق اسراف

معمولاًهرکسی واژه«اسراف»رامی‏شنود،موضوع ولخرجی،زیاده‏روی وتجاوزازحدوشأن اجتماعی به ذهن او می‏رسد،لیکن درلابه‏لای کلمات نورانی پیشوایان معصوم اشارات لطیفی به مصادیق‏و موارد اسراف شده است که اشاره به آن دراین بخش ازنوشتار،خالی ازفایده نیست ومی‏تواندهشداری اجتماعی برای کسانی باشد که از این گونه اسراف‏ها غافلند یا این‏گونه امور را در ردیف معانی و مصادیق اسراف به شمار نمی‏آورند.

هشدارهای اجتماعی اسراف و تبذیر از منظر اسلام بیانگر این موارد است که :

1-    میانه‏روی و اقتصاد و اعتدال یک فضیلت انسانی و رفتار سالم اجتماعی است.

2-    اسراف و تبذیر خارج شدن از حد و مرز فضیلت است و به عنوان رذیلت شناخته می‏شود.

3-    اهمیت پرهیز از اسراف به اندازه‏ای است که امام معصوم(ع) با به کارگیری واژه «ایاک» و نیز کلمه «الا» هشدار می‏دهد و مردم را به آگاهی و بیداری فرا می‏خواند.

امیرمؤمنان علی(ع) به یکی از کارگزارانش نوشت:

« فَدَعِ الْاِسْرَافَ مُقْتَصِدا وَ اذْکُرْ فِی الْیَوْمِ غَدا وَ اَمْسِکْ مِنَ الْمَالِ بِقَدْرِ ضَرُورَتِکَ وَ قَدِّمِ الْفَضْلَ لِیَوْمِ حَاجَتِکَ اَ تَرْجُو اَنْ یُعْطِیَکَ اللَّهُ اَجْرَ الْمُتَوَاضِعِینَ وَ اَنْتَ عِنْدَهُ مِنَ الْمُتَکَبِّرِینَ وَ تَطْمَعُ وَ اَنْتَ مُتَمَرِّغٌ فِی النَّعِیمِ تَمْنَعُهُ الضَّعِیفَ وَ الْاَرْمَلَةَ اَنْ یُوجِبَ لَکَ ثَوَابَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ اِنَّمَا الْمَرْءُ مَجْزِیٌّ بِمَا اَسْلَفَ وَ قَادِمٌ عَلَی مَا قَدَّمَ وَ السَّلَامُ»: «اسراف را کنار بگذار و میانه‏روی را پیشه کن. از امروز به فکر فردا باش و از اموال دنیا به مقدار ضرورت برای خویش نگاهدار و زیادی را برای روز نیازت از پیش بفرست. آیا امید داری خداوند ثواب متواضعان را به تو بدهد در حالی که در پیشگاهش از متکبران باشی!؟ و آیا طمع داری که ثواب انفاق‏کنندگان را به تو عنایت کند در صورتی که در زندگی پرنعمت و ناز قرار داری و مستمندان و بیوه‏زنان را از آن منع می‏کنی؟ بدان انسان به آنچه از پیش فرستاده پاداش داده می‏شود و به آنچه قبلاً برای خود ذخیره کرده وارد می‏گردد.»

امام صادق(ع) از دور ریختن آب باقی مانده در ته ظرف نیز نهی کرده و آن را از مصادیق اسراف برشمرده و می‏فرماید:«اَدْنَی الْاِسْرَافِ هِرَاقَةُ فَضْلِ الْاِنَاءِ وَ ابْتِذَالُ ثَوْبِ الصَّوْنِ؛ کمترین اندازه اسراف دور ریختن ته مانده ظرف (آب یا غذا) و تبدیل لباس بیرون به لباس خانه و دم دستی است».

در نگاه امام صادق(ع) آن‏که از ظرف آب یا غذا زاید مقداری می‏نوشد و می‏خورد و باقیمانده آن را دور می‏ریزد مسرف است. زیرا با آن باقی مانده آب یا غذا می‏توان تشنه‏ای را سیراب و گرسنه‏ای را سیر کرد یا دست کم درخت و گیاه و گلی را شاداب کرد و حیوانی را از گرسنگی و تشنگی نجات داد.

نگاه ژرف امام(ع)دررابطه باپوشیدن لباس نیزقابل تأمل و دقت است کسی که بین لباس کار و لباس میهمانی فرقی نمی‏گذارد وهر کدام دم دست بودبرای کاریامثلاًنماز ومجالس می‏پوشد این هم بگونه‏ای گرفتار رذیلت اسراف شده است.

ازامام کاظم(ع)سؤال شدکه آیاداشتن ده پیراهن اسراف است؟فرمود:«خیر،بلکه داشتن پیراهن زیادباعث می‏شودکه پیراهن‏هایش بیشترعمرکند.اسراف آن است که لباس بیرونت رادرجای کثیف بپوشی».

بنابراین بسیاری ازچیزهایی که بنظرمااسراف بشمارنمی‏روددرنگاه پیشوایان دینی ازمصادیق اسراف به حساب آمده است.